#People1st
Międzynarodowa kampania na rzecz uwolnienia osób przetrzymywanych siłą w wyniku inwazji Rosji na Ukrainę.
W 2025 r. z dużym prawdopodobieństwem rozpoczną się negocjacje pomiędzy Rosją, Ukrainą a przedstawicielami społeczności międzynarodowej. Zjednoczyliśmy się wokół prostego hasła: ludzi na pierwszym miejscu. Najważniejszym priorytetem wszystkich negocjacji powinno być uwolnienie wszystkich niewolników wojny, rozpoczętej przez Rosję przeciwko Ukrainie.
Wśród nich są:
- tysiące ukraińskich osób cywilnych, zniewolonych przez państwo rosyjskie;
- tysiące ukraińskich i rosyjskich więźniów wojennych, utrzymywanych w niewoli przez obydwie strony konfliktu;
- tysiące ukraińskich dzieci, wysiedlonych lub deportowanych przez Rosję;
- setki rosyjskich więźniów politycznych, pozbawionych woli z powodu protestów antywojennych.
Żądamy
- Zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego, wszystkie osoby z Ukrainy bezprawnie pozbawione woli, w tym skazane przez sądy rosyjskie, powinny być uwolnione natychmiast i bezwarunkowo. Powinny dostać możliwość powrotu do domu, a w razie gdy ich miejsce zamieszkania zostało okupowane przez Rosję, powinny dostać możliwość powrotu na terytorium kontrolowane przez Ukrainę na własne żądanie.
- Wszystkie wysiedlone lub deportowane przez Rosję dzieci powinny wrócić do Ukrainy.
- Niezbędna jest repatriacja deportowanych ukraińskich więźniów oraz pacjentów specjalistycznych placówek medycznych, takich jak domy spokojnej starości i szpitale psychiatryczne.
- Powinny być podjęte wszystkie możliwe działania na rzecz repatriacji jeńców wojennych poprzez wymiany i inne sposoby. Zgodnie z konwencją genewską, repatriacja musi się odbyć nie później, niż skończą się aktywne działania wojenne.
- Rosyjscy więźniowie polityczni, niezależnie od statusu pozbawienia woli, powinni być uwolnieni i korzystać przy tym z nieograniczonej wolności przemieszczania się, w tym opuścić kraj na własne żądanie.
- Niezbędne jest stworzenie niezależnego mechanizmu międzynarodowego, który zajmowałby się koordynacją wyżej wymienionych procesów, monitoringiem ich zgodności z międzynarodowym prawem humanitarnym oraz przedstawieniem regularnych i klarownych raportów o ich osiągnięciach, w tym regularne przedstawienie informacji na temat uwolnienia jeńców wojennych i stosowania się do standardów prawa humanitarnego.
- Rosja powinna natychmiast umożliwić dostęp agencjom ONZ i MKCK do wszystkich jeńców wojennych i do wszystkich nielegalnie wysiedlonych lub deportowanych dzieci.
„Przez lata wojny rozmawiałam z wieloma osobami, które przeżyły rosyjską niewolę. Opowiadali, jak ich samych i innych więźniów bito, rażono prądem, gwałcono. Zrywano im paznokcie, miażdżono kolana, pozbawiano jedzenia i snu, umierającym odmawiano pomocy medycznej. Uwolnienie wszystkich bezprawnie pozbawionych woli ukraińskich osób cywilnych, a także wymiana wszystkich jeńców wojennych, musi stać się absolutnym priorytetem. Ludzie mogą nie wytrwać do końca tej wojny”.
Oleksandra Matwijczuk, ukraińska prawniczka i obrończyni praw człowieka, dyrektorka Centrum Wolności Obywatelskich, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla w 2022 roku
„Dziesiątki milionów ludzi już ucierpiały z powodu tragedii wojny. Wiele — a przede wszystkim zabrane przez wojnę ludzkie życia — jest już nie do odzyskania. Tym ważniejsze jest naprawienie tego, co jeszcze można naprawić. Przede wszystkim oznacza to uwolnienie tych, którzy z powodu wojny wolę stracili. Ludzie i ich swoboda muszą być priorytetem wszelkich negocjacji”.
Aleh Arłou, były więzień polityczny, współprzewodniczący Centrum Obrony Praw Człowieka „Memoriał”, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2022 roku
„Podstawą konstruktywnych rozmów pokojowych na rzecz zakończenia wojny w Ukrainie musi być powrót wszystkich ukraińskich więźniów przetrzymywanych w rosyjskich więzieniach oraz natychmiastowe i bezwarunkowe uwolnienie wszystkich więźniów politycznych w Rosji. Inwazja na Ukrainę uwidoczniła związek między agresją zewnętrzną a represjami wewnątrz kraju. Wojna przeciwko sąsiedniemu narodowi stała się zarazem wojną przeciwko wszystkim Rosjanom, którzy sprzeciwiają się jej. Niezbędne jest pociągnięcie winnych do odpowiedzialności. Każda ofiara musi być potraktowana sprawiedliwie.”
Mariana Katzarowa, Specjalna Sprawozdawczyni ONZ ds. sytuacji w zakresie praw człowieka w Rosji
W swoim raporcie dla Rady Praw Człowieka za 2024 rok oraz w pierwszym raporcie tematycznym dla Zgromadzenia Ogólnego ONZ zatytułowanym „Tortury w Federacji Rosyjskiej: narzędzie represji wewnętrznych i agresji za granicą” Specjalna Sprawozdawczyni udowodniła rosyjską strategię represji oraz systematyczne zbrodnie wojenne podczas inwazji na Ukrainę.
„Negocjacje nie powinny dotyczyć wyłącznie granic i terytoriów. Ich celem powinien być koniec cierpień, które wielu ludzi znosi od czasu inwazji na Ukrainę. Ta niezwykła kampania, prowadzona przez odważne ukraińskie i rosyjskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego, zwraca uwagę na tragedię tysięcy osób, które zostały uwięzione, nielegalnie zatrzymane lub deportowane w czasie tej wojny”.
Mary Kaldor, profesorka globalnego zarządzania w London School of Economics and Political Science
„Świat i jego aktorzy polityczni zbyt łatwo zapominają, że wojna to nie turniej szachowy, a negocjacje nie sprowadzają się jedynie do rozmów o tym, kto będzie kontrolował miasta, o których nigdy nie słyszeliśmy i o ich przejściu na jedną czy drugą stronę granicy. Tu chodzi o prawdziwe ludzkie życia. Chodzi o porwane dzieci żyjące w strachu. Chodzi o ludzi, którzy są przetrzymywani w lochach, torturowani prądem. Bezradność ONZ jest niewybaczalna. Naszym moralnym obowiązkiem jest uratowanie wszystkich pozbawionych woli, którzy wciąż żyją — uratowanie ich natychmiast”.
Marci Shore, profesorka historii na Uniwersytecie Yale
„Co najmniej dziewiętnastu dziennikarzy marnieją w więzieniach Kremla, są torturowani i odizolowani od reszty świata — niektórzy od niemal dekady. Istnieje realne ryzyko, że umrą za kratami. Nie wolno nam o nich zapominać. Ich uwięzienie to sytuacja nadzwyczajna — musi zostać rozwiązana”.
Thibaut Bruttin, dyrektor generalny Reporterów bez Granic (RSF)
„Niezależnie od tego, jakie kwestie będą omawiane podczas negocjacji o zawieszeniu broni w Ukrainie, jeden temat jest najważniejszy i bezwarunkowy: los wszystkich więźniów tej wojny. To tysiące osób — jeńcy wojenni po obu stronach, ukraińscy cywile, ukraińskie dzieci wywiezione do Rosji, a także rosyjscy więźniowie polityczni osadzeni za antywojenne poglądy. Każde porozumienie musi dotyczyć ich uwolnienia. Dla wielu z nich to dosłownie ostatnia szansa na przeżycie”.
Władimir Kara-Murza, rosyjski opozycyjny polityk, publicysta, historyk, były więzień polityczny
Informacje o kampanii
Czemu teraz?
Podczas swojej kampanii wyborczej prezydent USA Donald Trump ciągle powtarzał, że skończy rozpoczętą przez Rosję wojnę w ciągu jednego dnia. Chociaż to stwierdzenie jest figurą retoryczną, pewna forma międzypaństwowych rozmów jest oczekiwana. Pomimo że polityczne rozwiązanie pełnoskalowej rosyjskiej inwazji będzie skomplikowanym procesem, który może potrwać kilka lat, pilne problemy o charakterze humanitarnym tych pozbawionych woli są niezwykle dotkliwe i wymagają natychmiastowych działań. Strony konfliktu są zobowiązane przez prawo międzynarodowe do uwolnienia jeńców wojennych oraz nielegalnie zatrzymanych osób cywilnych. Spełnienie tych obowiązków jest priorytetem wszystkich negocjacji.
Rozpoczynamy powyższą kampanię, by zaapelować do wszystkich aktorów tego konfliktu, żeby los więźniów wojennych był pierwszą kwestią nadchodzących rozmów.
Dlaczego „ludzie na pierwszym miejscu?”
Kampania wzywa do uczynienia absolutnym priorytetem uwolnienie wszystkich pozbawionych woli osób cywilnych — zarówno dorosłych, jak i dzieci — bez żadnych warunków. Dotyczy to osób pojmanych i przetrzymywanych przez Rosję na okupowanych terytoriach Ukrainy, jak również tych, które zostały stamtąd siłą deportowane do Rosji, gdzie obecnie znajdują się w więzieniach. Kampania apeluje również o jak najszybszy powrót do domu wszystkich jeńców wojennych — ten punkt powinien być priorytetem wszelkich negocjacji.
Według danych Rzecznika Praw Człowieka Rady Najwyższej Ukrainy 16 000 ukraińskich osób cywilnych uznaje się za zaginione i nielegalnie przetrzymywane w Rosji. Szacuje się, że około 300 z nich to kobiety. Na moment 1 września 2024 roku ukraińscy obrońcy praw człowieka udokumentowali zaginięcia 7 615 osób. Cywile nielegalnie przetrzymywani w trakcie międzynarodowego konfliktu zbrojnego, w tym pod okupacją wojskową, powinni zostać niezwłocznie i bezwarunkowo uwolnieni, otrzymać możliwość powrotu do domu, a osoby, których domy znajdują się na terytoriach podbitych przez Rosję — możliwość przeniesienia się na terytoria pozostające pod kontrolą Ukrainy.
Szacuje się, że obie strony konfliktu utrzymują tysiące jeńców wojennych, z czego około dwie trzecie to ukraińscy żołnierze. Jak ustaliły organy ONZ i organizacje praw człowieka, ukraińscy jeńcy wojenni oraz cywile przetrzymywani w Rosji w związku z wojną są torturowani i traktowani w nieludzki i poniżający sposób — w tym znieważanie ze względu na tożsamość narodową oraz upokarzanie osobistej godności. Chociaż konwencje genewskie nakazują uwolnienie jeńców i ich repatriację natychmiast po zakończeniu działań wojennych, nadchodzące negocjacje stwarzają możliwość wyraźnego podkreślenia, że proces ten musi rozpocząć się jak najszybciej, biorąc pod uwagę stan zdrowia wielu jeńców z powodu brutalnego traktowania.
Przyszłe negocjacje mogą również stać się okazją do zapewnienia powrotu dzieci, które zostały siłą deportowane z Ukrainy do Rosji. Od 24 lutego 2022 roku tysiące ukraińskich dzieci zostały deportowane lub przymusowo przesiedlone.
Ponadto od początku pełnoskalowej inwazji na Ukrainę władze rosyjskie pozbawiły woli setki Rosjan i obywateli innych państw za działania antywojenne, wyrażenie poparcia dla Ukrainy lub udzielenie pomocy dla niej. Większość z nich została już skazana na wieloletnie pozbawienie wolności; część nadal oczekuje na wyrok, pozbawiona jakiejkolwiek nadziei na sprawiedliwy proces sądowy.
Do kogo skierowana jest nasza kampania?
Apelujemy do nowej administracji amerykańskiej, a także do wszystkich organizacji międzynarodowych i państw zaangażowanych w negocjacje lub mających możliwość wpływu na ich przebieg, by pilnie wzięły pod uwagę te dotkliwe kwestie humanitarne.
Konferencja prasowa online: W tragiczną rocznicę pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę Specjalna Sprawozdawczyni ONZ i laureaci nagrody Nobla oraz organizacje do praw człowieka wymagają uwolnienia wszystkich jeńców wojennych
Inicjatorzy kampanii:
Wyraź poparcie:
Poparcie kampanii wyraziły następujące organizacje:
Center for Civil Liberties
International Memorial Association
Human Rights Watch
International Federation for Human Rights
Memorial Human Rights Defense Center
Kharkiv Human Rights Protection Group
Moscow Helsinki Group
Ukrainian Helsinki Human Rights Union
PAX
Pour l’Ukraine, pour leur Liberté et la Nôtre !
Human Rights Group SICH
Stichting Justice Initiative
European Prison Litigation Network
Norwegian Helsinki Committee
Another Europe Is Possible
OVD-Info
Platform of Civic, Anti-War and Humanitarian Initiatives
Truth Hounds (Ukraina)
Voices of Children Charitable Foundation (Ukraina)
Protection for Prisoners of Ukraine
Association of Relatives of Political Prisoners of the Kremlin
Assemblée Européenne des Citoyens (Francja)
Ukraine Comb’art
European Network of Solidarity with Ukraine
Syrian British Consortium
Clear, Centre of Law Enforcement Activities Research
Fundacja „Rosja za kratami” – pomoc skazanym i ich rodzinom
Freedom for Eurasia
Grupa Ekspercka „Sowa”
Ruch „Pokój. Postęp. Prawa Człowieka”
Organizacja rodzin osób zaginionych „Liberta”
Public Verdict
Autonomiczna niezależna organizacja praw człowieka „Szkoła Poborowego”
Fundacja 30 Października
Centrum Dokumentacyjne im. Natalii Estemirowej
Civil Society Forum e.V.
European Network in Solidarity with Ukraine and Against War
Rapid Response Unit
Centre de la Protection Internationale
Forum for Peaceful Russia
ZHUK
Feministyczny Ruch Antywojenny
Reporterzy bez Granic (RSF)
Russie-Libertés
Quarteera
Stowarzyszenie Rodzin Zaginionych i Pojmanych Żołnierzy 24. Brygady
“Numo, Siostry!”
Ukraina bez tortur
Docudays
Fundacja „Człowiek i Prawo”
„Rosyjskojęzyczni demokraci”
Demokrati-JA
Smårådina
Civics for Transitional Justice
Parlamentaruiszy Rosji bez wojny
Mouvement pour une Alternative Non-violente
„Ostatnie słowo”
Solidarité Free Azat
Russians Against War Vienna
Nowe Sprawy: nieznane więźni polityczni
Demokratyczna społeczność osób rosyjskojęzycznych w Finlandii
Freies Russland NRW
Action4Life
Port Nadziei
The Reckoning Project
„Memorial” Francja
„Memorial” Niemcy
„Memorial” Włochy
OWEN
Kampania rozpoczęła się 28 stycznia 2025 roku.